Önceki
Slayt 12-14

Prompt Mühendisliği

YZ ile etkili iletişimin anahtarı: Doğru soru sorma sanatı

Etkili Prompt Yazmanın Temel İlkeleri

1
Açık ve Spesifik Olun
Belirsizlikten kaçının, net talimatlar verin

Yapay zekâ modelleri, ne kadar spesifik ve açık talimat alırlarsa o kadar iyi sonuç verirler. Genel ifadeler yerine detaylı açıklamalar kullanın. Örneğin, 'matematik sorusu yaz' yerine '5. sınıf seviyesinde kesirler konusunda 10 çoktan seçmeli soru yaz' deyin.

Örnekler:

  • ❌ Kötü: 'Ders planı yap'
  • ✅ İyi: '7. sınıf Türkçe dersi için 40 dakikalık hikaye yazma ders planı hazırla'
  • ❌ Kötü: 'Soru sor'
  • ✅ İyi: '8. sınıf fen bilimleri, fotosentez konusunda 5 açık uçlu soru hazırla'
2
Bağlam Sağlayın
Öğrenci seviyesi, konu ve amaç hakkında bilgi verin

YZ'nin size en uygun yanıtı verebilmesi için öğrencilerinizin seviyesi, önceki bilgileri, sınıf mevcudu ve dersin amacı gibi bağlamsal bilgileri paylaşın. Bu, daha hedefli ve kullanışlı sonuçlar almanızı sağlar.

Örnekler:

  • Öğrenci seviyesi: '9. sınıf öğrencileri için...'
  • Ön bilgi: 'Daha önce temel geometri öğrenmiş öğrenciler için...'
  • Sınıf durumu: '25 kişilik karma seviye sınıf için...'
  • Amaç: 'Sınav hazırlığı amacıyla...'
3
Örnekler Kullanın
İstediğiniz çıktı türünü örneklerle gösterin

YZ'ye istediğiniz formatı göstermek için örnekler verin. Bu, özellikle belirli bir yapıda yanıt istediğinizde çok etkilidir. Örnek format, stil veya içerik türü paylaşarak beklentilerinizi netleştirin.

Örnekler:

  • Format örneği: 'Şu formatta hazırla: Soru - A) B) C) D) - Doğru Cevap'
  • Stil örneği: 'Günlük konuşma dili kullanarak...'
  • İçerik örneği: 'Bu örnekteki gibi gerçek hayat durumları kullan...'
4
Adım Adım Düşünmeyi İsteyin
Karmaşık görevleri parçalara ayırın

Karmaşık görevler için YZ'den adım adım düşünmesini isteyin. 'Adım adım açıkla', 'önce... sonra...' gibi ifadeler kullanın. Bu, hem daha kaliteli sonuçlar almanızı sağlar hem de sürecin mantığını anlayabilirsiniz.

Örnekler:

  • 'Bu problemi adım adım çöz'
  • 'Önce konuyu açıkla, sonra örnekler ver, son olarak alıştırma hazırla'
  • 'Ders planını şu sırayla oluştur: hedefler, etkinlikler, değerlendirme'

Prompt Anatomisi: Temel Bileşenler

Rol (Role)
YZ'ye hangi perspektiften yaklaşması gerektiğini belirtir

Amaç:

Uzmanlık alanı ve bakış açısı kazandırma

Örnekler:

  • "• Sen deneyimli bir matematik öğretmenisin"
  • "• Sen eğitim teknolojileri uzmanısın"
  • "• Sen ilkokul müdürüsün"
  • "• Sen özel eğitim uzmanısın"

İpuçları:

  • Spesifik uzmanlık alanı belirtin
  • Deneyim seviyesini ekleyin
  • Hedef kitleyi göz önünde bulundurun
Bağlam (Context)
Durumsal bilgiler ve çevresel faktörler

Amaç:

YZ'nin doğru çerçevede düşünmesini sağlama

Örnekler:

  • "• 5. sınıf öğrencileri için matematik dersi"
  • "• Uzaktan eğitim ortamında"
  • "• Sınıf mevcudu 30 öğrenci"
  • "• Öğrencilerin %60'ı konuyu ilk kez öğreniyor"

İpuçları:

  • Öğrenci seviyesini belirtin
  • Sınıf dinamiklerini açıklayın
  • Önceki bilgi durumunu ekleyin
Görev (Task)
YZ'den ne yapmasını istediğinizi net olarak belirtir

Amaç:

Spesifik eylem ve çıktı tanımlama

Örnekler:

  • "• Ders planı hazırla"
  • "• Sınav soruları oluştur"
  • "• Öğrenci çalışmasını değerlendir"
  • "• Eğitim materyali tasarla"

İpuçları:

  • Eylem fiilleri kullanın
  • Tek bir ana görev verin
  • Ölçülebilir sonuçlar isteyin
Kısıtlar (Constraints)
Sınırlar, kurallar ve parametreler

Amaç:

Çıktıyı kontrol etme ve odaklama

Örnekler:

  • "• Maksimum 500 kelime"
  • "• 40 dakikalık ders süresi"
  • "• Sadece ücretsiz araçlar kullan"
  • "• KVKK uyumlu olmalı"

İpuçları:

  • Zaman sınırları belirtin
  • Kaynak kısıtlarını ekleyin
  • Yasal/etik sınırları belirtin
Format (Format)
Çıktının nasıl sunulacağını belirtir

Amaç:

Kullanılabilir ve organize sonuç alma

Örnekler:

  • "• Madde madde liste halinde"
  • "• Tablo formatında"
  • "• Adım adım rehber şeklinde"
  • "• JSON formatında"

İpuçları:

  • Yapıyı önceden tanımlayın
  • Başlık ve alt başlık kullanın
  • Görsel düzeni düşünün
Örnekler (Examples)
Beklenen çıktı türünü gösteren referanslar

Amaç:

Kalite ve stil standardı belirleme

Örnekler:

  • "• Bu örnekteki gibi..."
  • "• Şu formatta hazırla..."
  • "• Benzer yaklaşım kullan..."
  • "• Bu tarzda yaz..."

İpuçları:

  • Somut örnekler verin
  • Kalite standardını gösterin
  • Stil tercihlerini belirtin

Prompt Türleri ve Kullanım Alanları

Bilgi İsteği (Information Request)
Spesifik bilgi veya açıklama talep etme

Özellikler:

  • Doğrudan soru
  • Faktual bilgi
  • Açıklama odaklı

Örnek Prompt'lar:

"Bloom Taksonomisinin 6 seviyesini açıkla ve her seviye için matematik dersi örneği ver"

Pedagojik bilgi edinme

"STEM eğitiminin temel bileşenleri nelerdir? Her biri için kısa açıklama yap"

Kavramsal anlayış

En İyi Kullanım:

  • Kavram öğrenme
  • Araştırma
  • Bilgi toplama
Yaratıcı İçerik (Creative Content)
Özgün materyal ve içerik oluşturma

Özellikler:

  • Yaratıcılık
  • Özgünlük
  • İnovasyon

Örnek Prompt'lar:

"4. sınıf öğrencileri için güneş sistemi konusunda eğlenceli bir hikaye yaz. Karakterler gezegen olsun"

Eğlenceli öğrenme materyali

"Matematik dersinde kesirler konusu için günlük hayattan 5 yaratıcı etkinlik tasarla"

İnteraktif ders aktivitesi

En İyi Kullanım:

  • Ders materyali
  • Etkinlik tasarımı
  • Hikaye anlatımı
Analiz ve Değerlendirme (Analysis)
Mevcut durumu inceleme ve değerlendirme

Özellikler:

  • Eleştirel düşünme
  • Karşılaştırma
  • Değerlendirme

Örnek Prompt'lar:

"Bu öğrenci kompozisyonunu değerlendir: içerik, dil, yaratıcılık açısından analiz et ve gelişim önerileri sun"

Öğrenci çalışması değerlendirme

"Uzaktan eğitim ile yüz yüze eğitimin avantaj ve dezavantajlarını karşılaştır"

Eğitim yöntemi analizi

En İyi Kullanım:

  • Öğrenci değerlendirme
  • Yöntem karşılaştırma
  • Durum analizi
Problem Çözme (Problem Solving)
Sorunlara çözüm bulma ve strateji geliştirme

Özellikler:

  • Çözüm odaklı
  • Adım adım yaklaşım
  • Pratik öneriler

Örnek Prompt'lar:

"Sınıfımda matematik dersinde öğrenci motivasyonu düşük. Bu sorunu çözmek için 5 farklı strateji öner"

Sınıf yönetimi sorunu

"Karma seviye sınıfta tüm öğrencilere uygun ders nasıl işlenir? Adım adım plan hazırla"

Farklılaştırma stratejisi

En İyi Kullanım:

  • Sınıf sorunları
  • Öğretim zorlukları
  • Strateji geliştirme
Planlama ve Organizasyon (Planning)
Sistematik plan ve program oluşturma

Özellikler:

  • Yapılandırılmış
  • Zaman odaklı
  • Hedef belirleme

Örnek Prompt'lar:

"6. sınıf Fen Bilimleri dersi için 1 haftalık detaylı ders planı hazırla. Her ders için hedef, etkinlik ve değerlendirme ekle"

Haftalık ders planlaması

"Okul kütüphanesi için 'Okuma Sevgisi' projesi planla. 3 aylık program, etkinlikler ve ölçüm kriterleri dahil"

Proje planlaması

En İyi Kullanım:

  • Ders planlama
  • Proje yönetimi
  • Program geliştirme

Gelişmiş Prompt Teknikleri

Chain of Thought (Düşünce Zinciri)
YZ'nin adım adım düşünme sürecini göstermesini sağlama

Karmaşık problemlerde YZ'den her adımı açıklamasını isteyerek daha doğru sonuçlar alma

Örnek Uygulama:

Prompt:

"Bu matematik problemini adım adım çöz ve her adımda ne yaptığını açıkla: 'Bir sınıfta 24 öğrenci var. Öğrencilerin 2/3'ü kız, kalanı erkek. Kız öğrencilerin 1/4'ü gözlüklü. Gözlüklü kız öğrenci sayısı kaçtır?'"

Yanıt:

Adım 1: Toplam öğrenci sayısı = 24 Adım 2: Kız öğrenci sayısı = 24 × 2/3 = 16 Adım 3: Gözlüklü kız öğrenci = 16 × 1/4 = 4 Cevap: 4 gözlüklü kız öğrenci var.

Faydalar:

  • Daha doğru sonuçlar
  • Süreç şeffaflığı
  • Hata tespiti kolaylığı

Kullanım Alanları:

  • Matematik problemleri
  • Karmaşık analizler
  • Çok adımlı görevler
Few-Shot Learning (Az Örnekli Öğrenme)
Birkaç örnek vererek YZ'ye pattern öğretme

2-5 örnek vererek YZ'nin istediğiniz formatı ve yaklaşımı anlamasını sağlama

Örnek Uygulama:

Prompt:

"Aşağıdaki örnekleri takip ederek yeni sorular oluştur: Örnek 1: Soru: 'Fotosentez nedir?' - Zorluk: Kolay - Hedef: Tanım Örnek 2: Soru: 'Fotosentez sürecinde hangi faktörler etkilidir?' - Zorluk: Orta - Hedef: Analiz Örnek 3: Soru: 'Fotosentez hızını artırmak için bir deney tasarla' - Zorluk: Zor - Hedef: Sentez Şimdi 'Solunum' konusu için benzer 3 soru oluştur:"

Yanıt:

Soru 1: 'Hücresel solunum nedir?' - Zorluk: Kolay - Hedef: Tanım Soru 2: 'Aerobik ve anaerobik solunum arasındaki farklar nelerdir?' - Zorluk: Orta - Hedef: Analiz Soru 3: 'Farklı yaş gruplarının solunum kapasitesini karşılaştıran bir araştırma planla' - Zorluk: Zor - Hedef: Sentez

Faydalar:

  • Tutarlı format
  • Kalite standardı
  • Hızlı adaptasyon

Kullanım Alanları:

  • Soru bankası oluşturma
  • Materyal şablonları
  • Değerlendirme kriterleri
Zero-Shot Prompting (Sıfır Örnekli)
Hiç örnek vermeden sadece talimatla sonuç alma

Net talimatlar vererek YZ'nin genel bilgisinden yararlanarak sonuç üretmesini sağlama

Örnek Uygulama:

Prompt:

"7. sınıf Türkçe dersi için 'Deyimler' konusunda 10 soruluk test hazırla. 5 çoktan seçmeli, 5 boşluk doldurma olsun. Her sorunun sonunda doğru cevabı belirt."

Yanıt:

1. 'Ağzı kulaklarında' deyiminin anlamı nedir? A) Üzgün olmak B) Çok sevinmek C) Şaşırmak D) Kızmak Doğru cevap: B 2. 'Burnunu ... sokmak' (Boşluğu doldurun) Doğru cevap: karıştırmak

Faydalar:

  • Basitlik
  • Hızlı sonuç
  • Genel kullanım

Kullanım Alanları:

  • Basit görevler
  • Standart formatlar
  • Hızlı üretim
One-Shot Learning (Tek Örnekli)
Tek bir örnek vererek format ve beklentiyi gösterme

Bir örnek vererek YZ'nin istediğiniz tarzı anlamasını ve benzerini üretmesini sağlama

Örnek Uygulama:

Prompt:

"Aşağıdaki örneği takip ederek benzer bir etkinlik tasarla: Örnek Etkinlik: Konu: Kesirler Etkinlik: Pizza Partisi Açıklama: Öğrenciler karton pizzaları farklı sayıda dilime böler ve kesir kavramını öğrenir Materyal: Karton, makas, renkli kalemler Süre: 30 dakika Şimdi 'Ondalık Sayılar' konusu için benzer bir etkinlik tasarla:"

Yanıt:

Konu: Ondalık Sayılar Etkinlik: Market Alışverişi Açıklama: Öğrenciler sahte para ile alışveriş yaparak ondalık sayılarla toplama-çıkarma işlemlerini öğrenir Materyal: Sahte para, ürün etiketleri, hesap makinesi Süre: 35 dakika

Faydalar:

  • Net format
  • Hızlı anlayış
  • Tutarlılık

Kullanım Alanları:

  • Etkinlik tasarımı
  • Şablon oluşturma
  • Format belirleme
Role-Based Prompting (Rol Tabanlı)
YZ'ye spesifik bir rol vererek perspektif kazandırma

Belirli bir uzmanlık alanı veya bakış açısından yaklaşmasını sağlama

Örnek Uygulama:

Prompt:

"Sen deneyimli bir okul öncesi öğretmenisin. 4-5 yaş grubu çocuklar için 'Renkler' konusunda eğlenceli bir ders planı hazırla. Çocukların dikkat süresi kısa olduğunu ve hareket etmeyi sevdiklerini göz önünde bulundur."

Yanıt:

Ders Planı: Renk Dünyası Yaş Grubu: 4-5 yaş Süre: 20 dakika Giriş (5 dk): Renk şarkısı söyleme Ana Etkinlik (10 dk): Renk avı oyunu - sınıfta belirtilen renkteki nesneleri bulma Kapanış (5 dk): Renk karıştırma deneyi Materyal: Renkli nesneler, boya, su

Faydalar:

  • Uzman perspektif
  • Hedef kitle uyumu
  • Gerçekçi yaklaşım

Kullanım Alanları:

  • Farklı yaş grupları
  • Özel ihtiyaçlar
  • Uzmanlık alanları
Iterative Refinement (Yinelemeli İyileştirme)
Çıktıyı adım adım geliştirme ve iyileştirme

İlk sonucu alıp, üzerinde değişiklikler yaparak mükemmelleştirme

Örnek Uygulama:

Prompt:

""

Yanıt:

Faydalar:

  • Sürekli iyileştirme
  • Özelleştirme
  • Mükemmelleştirme

Kullanım Alanları:

  • Ders materyali geliştirme
  • İçerik iyileştirme
  • Kişiselleştirme

Eğitim Odaklı Prompt Örnekleri

Ders Planlama

Temel Ders Planı

"Sen deneyimli bir 6. sınıf fen bilimleri öğretmenisin. 'Maddenin Halleri' konusunda 40 dakikalık ders planı hazırla. Sınıfta 28 öğrenci var, laboratuvar imkanın yok. Ders planında şunlar olsun: öğrenme hedefleri, giriş etkinliği (5 dk), ana etkinlik (30 dk), kapanış (5 dk), değerlendirme yöntemi, gerekli materyaller."

Rol, bağlam, kısıtlar ve format net şekilde belirtilmiş

Farklılaştırılmış Plan

"Yukarıdaki ders planını şu öğrenci grupları için farklılaştır: 1) Hızlı öğrenenler (5 öğrenci), 2) Orta seviye (18 öğrenci), 3) Destek ihtiyacı olanlar (5 öğrenci). Her grup için ek etkinlik ve materyal öner."

Mevcut planı geliştirme ve kişiselleştirme

Soru Hazırlama

Bloom Taksonomisi Tabanlı

"8. sınıf Türkçe dersi 'Hikaye Türü' konusu için Bloom Taksonomisinin her seviyesinden 2'şer soru hazırla (toplam 12 soru). Her sorunun hangi seviyede olduğunu belirt ve kısa açıklama ekle."

Pedagojik çerçeve kullanımı ve yapılandırılmış çıktı

Farklı Soru Türleri

"7. sınıf matematik 'Cebirsel İfadeler' konusu için şu türlerde sorular hazırla: 3 çoktan seçmeli, 2 doğru-yanlış, 2 boşluk doldurma, 2 açık uçlu, 1 problem çözme. Her soru türü için zorluk seviyesi belirt."

Çeşitli değerlendirme yöntemleri

Materyal Geliştirme

İnfografik İçeriği

"4. sınıf sosyal bilgiler 'Türkiye'nin Coğrafi Bölgeleri' konusu için infografik tasarla. İçerik şunları kapsasın: her bölgenin adı, önemli şehirleri, iklim özellikleri, başlıca ürünleri. Çocuk dostu dil kullan, görsel öneriler ekle."

Görsel materyal için içerik üretimi

Hikaye Tabanlı Öğrenme

"3. sınıf matematik 'Çarpma İşlemi' konusunu öğretmek için eğlenceli bir hikaye yaz. Ana karakter 8 yaşında bir çocuk olsun, günlük hayattan örnekler kullan. Hikaye 500 kelimeyi geçmesin, içinde en az 5 çarpma problemi olsun."

Yaratıcı öğrenme materyali

Değerlendirme ve Geri Bildirim

Öğrenci Çalışması Değerlendirme

"Bu 9. sınıf öğrencisinin 'Çevre Kirliliği' konulu kompozisyonunu değerlendir. Değerlendirme kriterleri: İçerik ve fikir geliştirme (40%), Dil ve anlatım (30%), Yazım ve noktalama (20%), Yaratıcılık (10%). Her kriter için 1-10 puan ver, güçlü yönleri ve gelişim alanlarını belirt. Öğrenciyi motive edecek yapıcı geri bildirim sun. [Öğrenci metni buraya eklenir]"

Rubrik tabanlı değerlendirme

Gelişim Raporu

"5. sınıf öğrencisi Ahmet'in matematik dersindeki 3 aylık performansını değerlendir. Veriler: Sınav ortalaması 65, ödev teslim oranı %80, sınıf katılımı orta seviye, en çok zorlandığı konu kesirler. Veliler için 200 kelimelik gelişim raporu yaz, öneriler ekle."

Veli iletişimi için rapor

Sınıf Yönetimi

Davranış Problemi Çözme

"2. sınıf öğretmeniyim. Sınıfımda sürekli konuşan, arkadaşlarını rahatsız eden bir öğrenci var. Pozitif yaklaşımla bu sorunu çözmek için 5 farklı strateji öner. Her strateji için uygulama adımları ve beklenen sonuçları belirt."

Problem çözme odaklı yaklaşım

Motivasyon Artırma

"6. sınıf fen bilimleri dersinde öğrenci motivasyonu düşük. Konular soyut geliyor, katılım az. Bu durumu iyileştirmek için 7 farklı yöntem öner. Her yöntem için gerekli materyaller, uygulama süresi ve başarı ölçütleri ekle."

Motivasyon stratejileri

Pratik Örnekler: Kötü vs İyi Prompt'lar

Ders Planlama
Prompt İyileştirme Örneği

❌ Kötü Prompt:

"Matematik dersi planı yap"

✅ İyi Prompt:

"5. sınıf matematik dersi için 'Kesirler ve Ondalık Sayılar' konusunda 40 dakikalık ders planı hazırla. Sınıfta 28 öğrenci var, farklı öğrenme hızlarına sahipler. Görsel ve kinestetik öğrenenler için özel etkinlikler ekle. Plan şunları içersin: öğrenme hedefleri, giriş etkinliği (5 dk), ana etkinlik (25 dk), kapanış (10 dk), değerlendirme yöntemi."

İyileştirmeler:

Spesifik konu belirtildi
Süre ve sınıf bilgisi eklendi
Öğrenci özellikleri tanımlandı
İstenen format açıklandı
Soru Hazırlama
Prompt İyileştirme Örneği

❌ Kötü Prompt:

"Test soruları hazırla"

✅ İyi Prompt:

"8. sınıf Türkçe dersi 'Deyimler' konusu için 15 soruluk test hazırla. 10 çoktan seçmeli (4 şık), 5 boşluk doldurma sorusu olsun. Sorular günlük hayattan örnekler içersin ve zorluk seviyesi orta olsun. Her sorunun sonunda doğru cevabı ve kısa açıklamasını ekle."

İyileştirmeler:

Soru sayısı ve türü belirtildi
Zorluk seviyesi tanımlandı
İçerik özelliği açıklandı
Çıktı formatı detaylandırıldı
Geri Bildirim
Prompt İyileştirme Örneği

❌ Kötü Prompt:

"Öğrenci ödevini değerlendir"

✅ İyi Prompt:

"Bu 7. sınıf öğrencisinin 'Çevre Kirliliği' konulu kompozisyonunu değerlendir. Değerlendirme kriterleri: içerik (40%), dil ve anlatım (30%), yazım kuralları (20%), yaratıcılık (10%). Her kriter için ayrı puan ver (1-10), güçlü yönleri ve geliştirilmesi gereken alanları belirt. Öğrenciyi motive edecek, yapıcı geri bildirim ver."

İyileştirmeler:

Değerlendirme kriterleri belirlendi
Puanlama sistemi açıklandı
Geri bildirim tonu tanımlandı
Çıktı yapısı detaylandırıldı

Sık Yapılan Hatalar ve Çözümleri

Çok Genel İfadeler
Belirsiz ve geniş kapsamlı talepler

❌ 'Eğitim hakkında bir şeyler yaz'

✅ 'İlkokul öğrencilerinde okuma alışkanlığı geliştirme yöntemleri hakkında 500 kelimelik makale yaz'

Bağlam Eksikliği
Hedef kitle ve amaç belirtmeme

❌ 'Fen deneyi öner'

✅ '6. sınıf öğrencileri için sınıfta yapılabilecek, malzemeleri kolay bulunan 3 fizik deneyi öner'

Format Belirtmeme
İstenen çıktı formatını açıklamama

❌ 'Öğrenci değerlendirmesi yap'

✅ 'Bu öğrenci çalışmasını 1-10 puan vererek değerlendir ve 3 maddelik gelişim önerisi sun'

Tek Seferde Çok İsteme
Karmaşık ve çok boyutlu talepler

❌ 'Tüm yıl için matematik müfredatı, ders planları ve sınavları hazırla'

✅ 'Önce 1. ünite için genel çerçeve oluştur, sonra detaylandıralım'

Etkili Prompt Şablonu
Her durumda kullanabileceğiniz genel şablon

📝 Prompt Şablonu:

Rol: "Sen [uzman alanı] uzmanısın..."

Bağlam: "[Öğrenci seviyesi], [konu], [amaç] için..."

Görev: "[Spesifik talep] hazırla/oluştur/değerlendir..."

Kısıtlar: "[Süre/uzunluk/format] sınırları içinde..."

Çıktı: "[İstenen format] şeklinde sun..."

Örnek: "[Referans örnek] gibi..."

💡 Örnek Uygulama:

"Sen deneyimli bir ilkokul öğretmenisin. 3. sınıf öğrencileri için 'Hayvanların Yaşam Alanları' konusunda eğlenceli ve öğretici bir ders planı hazırla. 40 dakikalık sürede, görsel materyaller kullanarak, oyun tabanlı etkinliklerle. Ders planını giriş-gelişme-sonuç formatında, her bölüm için süre belirterek sun. Daha önce hazırladığın 'Bitkilerin Büyümesi' ders planı gibi detaylı olsun."